Strafvorderlijk beslag op banksaldi en de strijd om rentevergoeding

In dit artikel:

Het Openbaar Ministerie (OM) legt in strafrechtelijke financiële en fiscale zaken regelmatig beslag op banksaldi, maar hierover wordt geen wettelijke rente vergoed, wat vooral bij langdurige en omvangrijke zaken financiële nadelen voor verdachten oplevert. Contant geld dat in beslag wordt genomen, wordt gestort op een rekening van de Landelijke Beslag Autoriteit (LBA), waar wel wettelijke rente over wordt uitgekeerd. Bij derdenbeslag op bankrekeningen, waarbij het bedrag bij een commerciële bank op een niet-rentedragende beslagrekening wordt geparkeerd, ontstaat echter rentederving omdat de bank geen rente betaalt en het OM hier geen vergoeding aan de verdachte verstrekt.

In civiele zaken geldt dat onrechtmatig beslag schadevergoeding, inclusief gederfde rente, kan opleveren voor de benadeelde partij. Bij strafzaken daarentegen is het voor vrijgesproken verdachten moeilijker om schadevergoeding te krijgen, ondanks de onrechtmatigheid van het beslag. De strikte criteria uit het Begaclaim-arrest vereisen dat bijvoorbeeld vanaf het begin geen redelijk vermoeden van schuld mocht bestaan of dat daadwerkelijk bewezen wordt dat de verdachte onschuldig is (“gebleken onschuld-criterium”), wat zelden voorkomt. Vrijspraak betekent meestal slechts dat schuld niet bewezen is, niet dat de verdachte bewezen onschuldig is. Hierdoor is jurisprudentie over schadevergoeding schaars en zijn rechters vaak terughoudend met het uitspreken van onschuld buiten het vonnis om.

Derden, zoals directeur-grootaandeelhouders die schade lijden door beslag op zakelijke rekeningen, kunnen wel onder civiel recht aanspraak maken op vergoeding, tenzij zij zelf als verdachte worden beschouwd. Hoewel het mogelijk is om rechters te verzoeken expliciet te erkennen dat sprake is van “gebleken onschuld”, is het onwaarschijnlijk dat zij hieraan gehoor geven, omdat dit niet tot hun taken behoort en kan leiden tot hogere rechtsprocedures.

Een praktische suggestie is om het OM te verzoeken het renteloze saldo van een bankbeslag over te boeken naar de LBA-rekening, zodat wel rente vergoed wordt. Het OM zal dit waarschijnlijk afwijzen, maar verdachten kunnen dit bezwaar aanvoeren in een klaagschrift over de voortduring van het beslag door een disproportionaliteitstoets bij de raadkamer. De Hoge Raad heeft benadrukt dat bij klachten over de voortzetting van beslag grondig onderzoek moet plaatsvinden en dat het OM een keuze moet krijgen: of het beslag opheffen of zorgen voor rentevergoeding via LBA.

Advocaat Wiebe de Vries pleit hiermee voor meer financiële rechtvaardigheid voor verdachten in strafzaken, met name aandacht voor het terugbetalen van gederfde rente door het OM bij beslaglegging op banksaldi.