Rechtsstaat komt er in verkiezingsprogramma's nog altijd bekaaid af

In dit artikel:

Een onafhankelijke commissie onder leiding van prof. Elaine Mak, in opdracht van de Nederlandse Orde van Advocaten (NOvA), heeft de verkiezingsprogramma’s van alle Tweede Kamerpartijen onderzocht op naleving van rechtsstatelijke beginselen en internationale verplichtingen. Elk voorstel kreeg een kleurcode: groen (versterkt de rechtsstaat), geel (risico) of rood (ondermijnt de rechtsstaat).

Belangrijkste uitkomst: vrijwel alle partijen bevatten één of meer voorstellen die strijdig zijn met fundamentele rechtsstatelijke normen of internationale verdragen; alleen GroenLinks/PvdA, Volt en de Partij voor de Dieren bleven zonder overtreden grens. De meeste rode vlaggen hebben betrekking op asiel- en migratiebeleid. Voorstellen van BBB, FvD, JA21 en PVV voor een totale asielstop of het invoeren van quota schenden volgens de commissie Europese en internationale regels, waaronder het Vluchtelingenverdrag en Unierecht. Ook het afschaffen van voorrang voor statushouders bij sociale huisvesting door meerdere partijen wordt als ongelijke behandeling en mogelijk grondwetswidrig beoordeeld. Versobering van opvang (NSC, VVD) zou eveneens strijdig zijn met wettelijke normen.

Forum voor Democratie scoort het slechtst (33 rode, 18 gele, 1 groene vlag), gevolgd door PVV (30 rood) en JA21 (14 rood). Aan de andere kant levert de Partij voor de Dieren de meeste groene vlaggen (27); GL/PvdA en Volt volgen. Ook gematigde partijen kennen soms rode signalen: D66 bijvoorbeeld vanwege anonieme aangifte, CDA vanwege plannen om asielaanvragen alleen buiten de EU te behandelen.

Dit is de vijfde scan sinds 2012; het aantal partijen met rode vlaggen bleef hoog (in 2021 zeven van veertien, in 2023 tien van achttien, dit jaar twaalf van vijftien). De commissie benadrukt dat met name asielmaatregelen herhaaldelijk knelpunten opleveren en wijst op eerdere gevallen waarin partij- en regeerakkoorden met rode vlaggen politieke valpartijen veroorzaakten.