Rapport over partijprogramma's oogst kritiek

In dit artikel:

De Nederlandse Orde van Advocaten (NOvA) kreeg vlak voor de Tweede Kamerverkiezingen felle kritiek nadat een onafhankelijke commissie onder leiding van prof. Elaine Mak in opdracht van de NOvA een quickscan publiceerde van partijprogramma’s op hun rechtsstatelijke gevolgen. De commissie markeerde voorstellen met groene (versterkend), gele (risico) of rode (ondermijnend) vlaggen; alleen GroenLinks–PvdA, Volt, DENK en de Partij voor de Dieren zouden nergens de grens overschrijden. De scan — dit jaar voor de vijfde keer gedaan en vrijgegeven negen dagen voor de verkiezingen — stelde dat vrijwel alle partijen één of meer maatregelen hebben die botsen met fundamentele rechtsstaatprincipes of internationale verplichtingen.

De uitkomst leidde tot politieke en wetenschappelijke verontwaardiging. VVD-leider Dilan Yeşilgöz wees het oordeel van tafel en verdedigde haar partijstandpunten als noodzakelijke maatregelen voor veiligheid en een houdbaar asielstelsel; haar programma kreeg volgens de scan negen rode en twintig andere vlaggen. ChristenUnie-leider Mirjam Bikker bekritiseerde inconsequente waarderingen rond toetsing aan de Grondwet. Hoogleraar staatsrecht Wim Voermans beschuldigde de NOvA ervan de rechtsstaat te politiseren, omdat ook initiatiefvoorstellen over meer regulering of overheidsbemoeienis groen werden gekleurd, wat volgens hem de scope van het begrip versmalt. Emeritus hoogleraar Maurits Barendrecht riep op te stoppen met het normeren van partijen op zulke wijze.

Commissievoorzitter Mak verdedigde de methode: de scan is bedoeld om kiezers te informeren over welke voorstellen de rechtsstaat kunnen versterken of aantasten en niet om partijen als antirechtsstatelijk te stigmatiseren. De publicatie heeft volgens haar wel het risico op polarisatie, maar moet ook discussie over de betekenis van rechtsstatelijke principes stimuleren.