Met AI verandert rol van advocaat
In dit artikel:
De Britse rechtsgeleerde Richard Susskind waarschuwt dat kunstmatige intelligentie niet slechts een efficiëntiehulpmiddel is voor advocaten, maar de hele juridische praktijk fundamenteel zal herstructureren. In een recent vraaggesprek in Londen en in zijn nieuwste boek betoogt hij dat AI eerst routinetaken overneemt — zoals contracten opstellen, documenten doorzoeken en due diligence — maar daarna ook juridische problemen automatisch kan signaleren en oplossen. Daardoor verschuift de focus van geschiloplossing naar preventie en toegankelijkheid van het recht.
Susskind illustreert de transformatie met concrete toepassingen: software die automatisch klacht- of schadeclaimbrieven genereert, volledig digitale rechtszaken in online courts en systemen die bedrijfs-IT scannen op juridische risico’s voordat conflicten ontstaan. Die instrumenten maken het voor burgers en bedrijven mogelijk hun rechten zelfstandig te begrijpen en te handhaven, wat volgens hem kan zorgen voor een “democratisering van het recht” — met name voor groepen die nu vaak buiten bereik blijven wegens kosten, complexiteit of traagheid.
Hij vergelijkt de ontwikkeling met de geneeskunde: niet zozeer robotchirurgie maar vroege opsporing en preventie leveren de grootste maatschappelijke winst. Voor de advocatuur betekent dit een rolomkering: de traditionele advocaat pleiter maakt plaats voor de “legal architect” die juridische kennis vertaalt in digitale infrastructuur die permanent beschikbaar is. Die systemen moeten niet alleen procedures automatiseren, maar ook kernwaarden van het recht — onafhankelijkheid, vertrouwelijkheid en kwaliteit — inbouwen.
Susskind plaatst de huidige verschuiving in een historische lijn (mondeling recht, schrift, drukpers) en noemt de opkomst van AI een vierde, ingrijpende stap. Hij waarschuwt dat als juristen deze digitale transformatie niet zelf vormgeven, commerciële partijen met andere prioriteiten de standaarden zullen bepalen. Daarom pleit hij zowel voor actieve betrokkenheid van juristen bij het bouwen van systemen als voor een breed publiek en internationaal debat over de morele en juridische positie van AI. Hij voorspelt dat systemen met menselijke- of supermenselijke cognitieve vermogens binnen een decennium mogelijk zijn, en vindt dat beleidskeuzes en regels nu al besproken moeten worden.
De gevolgen voor juridische opleidingen zijn groot: traditionele curricula bereiden jonge juristen onvoldoende voor op een wereld waarin routinetaken geautomatiseerd zijn. Susskind pleit voor een herontwerp van de opleiding met aandacht voor data-analyse, technologie en legal design, zodat nieuwe generaties kunnen bijdragen aan het ontwerpen van juridische systemen in plaats van alleen procedures te volgen.
Kortom: AI biedt kansen om recht toegankelijker en preventiever te maken, maar stelt juristen voor een keuze: meebouwen aan digitale infrastructuur en zo de waarden van de rechtsstaat verankeren, of toekijken en het veld overlaten aan anderen.