De juridische status van oppervlaktewateren

In dit artikel:

De nationale regelgeving bepaalt dat “oppervlaktewaterlichamen” de natuurlijke en kunstmatige wateren omvatten die zichtbaar zijn aan de oppervlakte en die relevant zijn voor waterbeheer en -bescherming. Centraal staat de implementatie van de Europese Kaderrichtlijn Water in de Waterwet: daarin en in uitvoeringsregels worden categorieën zoals rivieren, meren, overgangs- en kustwateren benoemd en criteria gegeven wanneer een watereenheid als zelfstandig oppervlaktewaterlichaam geldt.

Wie dit begrip toepast zijn vooral de wetgever, waterschappen, provincies en gemeenten en – bij geschillen – de bestuursrechter. Jurisprudentie heeft herhaaldelijk verduidelijkt wanneer een waterloop, kanaal, drainage of tijdelijk water wel of niet onder die wettelijke categorie valt: beslissend zijn doorgaans fysieke kenmerken (permanentie, hydrologische verbindingen), ecologische functie en bestuurlijke doelstellingen. Die rechterlijke uitspraken bepalen ook de reikwijdte van vergunningplicht, toezicht en handhaving.

De juridische betekenis van de aanduiding is groot voor beheer en bescherming: een oppervlaktewaterlichaam valt onder verplichte kwaliteitsnormen, monitoring, beheerplannen en maatregelen om verontreiniging en ecologische achteruitgang tegen te gaan. Het beïnvloedt vergunningverlening voor lozingen of ingrepen, verplichtingen voor ruimtelijke plannen en kan rechten van eigenaren beperken of plichten opleggen aan overheden om het water te herstellen of te onderhouden.

Wie praktisch wil weten of een specifiek water als oppervlaktewaterlichaam geldt, moet de Waterwet, de uitvoeringsregels (en waar van toepassing lokale beheerplannen) raadplegen en relevante rechterlijke uitspraken bekijken; vooral bij grensgevallen (kunstmatige wateren, tijdelijke waterplassen, besloten sloten) bieden bestaande arresten richting voor de interpretatie.