AI en auteursrecht: stand van zaken herfst 2025

In dit artikel:

1) Mag AI op bestaand werk worden getraind?
Dat kan, maar het is niet vrij spel. In Europa bestaat er een bijzondere regeling voor text- and data‑mining (TDM) die het analyseren en reproduceren van werken voor machine‑leren onder bepaalde voorwaarden toestaat, vooral voor onderzoeksinstellingen; lidstaten hebben deze regels verschillend uitgewerkt. Buiten die uitzondering blijft het gebruik van auteursrechtelijk beschermde teksten, afbeeldingen, muziek of code voor training in principe onderworpen aan de gebruikelijke auteursrechten: zonder licentie of een duidelijke wettelijke uitzondering loop je risico op inbreuk. Praktisch betekent dit dat veel ontwikkelaars licenties kopen, werken gebruiken uit het publieke domein of datasets samenstellen met expliciete toestemmingen.

2) Maakt de output van AI inbreuk op auteursrecht?
Dat hangt van de inhoud af. Als een model letterlijk of zeer herkenbaar grote delen van een bestaand werk reproduceren (bijvoorbeeld volledige hoofdstukken, kenmerkende zinnen, melodieën of unieke karakterbeschrijvingen), is de kans groot dat die output als inbreuk wordt beschouwd. Ook sterk afgeleide werken die essentie of expressieve, beschermde elementen van een origineel overnemen kunnen inbreuk opleveren. Juridische beoordeling kijkt naar mate van gelijkenis en of beschermde, creatieve aspecten zijn overgenomen. Omdat rechtszaken hierover lopen en precedenten nog in ontwikkeling zijn, blijft dit een risicovolle zone.

3) Is de output van AI zelf auteursrechtelijk beschermd?
Over het algemeen geldt: auteursrecht beschermt creatieve werken van een mens. Veel rechtsstelsels, inclusief Nederland, vereisen menselijk scheppend handelen; volledig autonoom gegenereerde output komt daardoor vaak niet voor auteursrechtelijk beschermings in aanmerking. Als een mens substantieel creatieve keuzes maakt bij het prompten, cureren of bewerken van de gegenereerde tekst/afbeelding, kan die menselijke bijdrage wel bescherming rechtvaardigen. In de praktijk beoordelen autoriteiten en rechtbanken per geval of er voldoende menselijke inbreng was om auteurschap toe te schrijven.

Aanvullende context en praktische tips
- Wetgeving en rechtspraak zijn in beweging: EU‑regelgeving (zoals de DSM‑richtlijn en discussies rond het AI‑Act) en lopende procedures zullen de juridische grenzen verder uittekenen.
- Voor ontwikkelaars en gebruikers: werk met licenties, documenteer dataset herkomst en toestemming, voer contentfilters en detectie op memorisatie uit, en zorg voor juridische toetsing bij commerciële uitrol.
- Voor makers die bescherming willen: zorg voor aantoonbare, creatieve menselijke ingrepen in het eindproduct en leg die rol contractueel/intern vast.

Kortom: trainen kan onder voorwaarden, output kan inbreuk maken afhankelijk van mate van kopiëren of nabootsing, en zuiver machinegegenereerde output krijgt doorgaans geen auteursrechtelijke bescherming—maar veel praktische en juridische vragen blijven open en vragen om zorgvuldige risicobeoordeling.